زخم جراحی و مراقبت از آن

زخم جراحی به شکاف یا برشی گفته می شود که در اثر عمل جراحی به وسیله تیغ جراحی یا اسکالپل روی پوست قسمت های مختلف بدن ایجاد می شود. این زخم ها ممکن است نتیجه تخلیه عضوی از بدن در حین جراحی باشد.

به طور معمول، این زخم ها را می توان با بخیه بست و در مواردی هم به تشخیص پزشک متخصص نیاز است که برای سرعت بخشیدن به بهبودی باز بمانند. ظاهر این زخم ها گاهی آزاردهنده هستند و در مواردی مشکلات عفونی شدیدی را به همراه دارند. در ادامه، درباره انواع زخم های جراحی و مراقبت های لازم از آن اطلاعاتی آورده شده است.

آشنایی با انواع زخم جراحی

انواع زخم‌ جراحی را بر اساس مقدار آلودگی یا تمیزی آن، خطر ابتلا به عفونت و محل قرار گرفتن زخم روی بدن به چهار دسته زیر تقسیم می کنند:

زخم کلاس I: این زخم ها تمیز هستند و نشانه ای از عفونت و التهاب در آنها دیده نمی شود. این نوع زخم ها اغلب چشم ها، قسمت های مختلف پوست و سیستم عروقی بدن را درگیر می کنند.

زخم کلاس II: این زخم های جراحی آلوده به نظر می رسند و هر چند شاید نشانه هایی از عفونت در آنها پیدا نباشد، ولی به علت وجود احتمال ابتلا به عفونت، فرد دارای این زخم ها در معرض خطر است. زخم های جراحی که در دستگاه گوارش به وجود می آیند در این گروه هستند و ممکن است در معرض عفونت باشند.   

زخم کلاس III: این نوع زخم جراحی که در آن جسم خارجی با پوست در تماس است جزء زخم های آلوده است و عفونت بیشتری این نوع زخم ها را تهدید می کند. زخم هایی که در اثر شلیک گلوله ایجاد می شوند یا به دلیل ورود جسم خارجی به بدن فرد را درگیر می کنند و ممکن است قطعاتی از گلوله در پوست اطراف محل جراحی باقی بماند. 

زخم کلاس IV: این نوع زخم ها را زخم های کثیف و آلوده می دانند که شامل زخم هایی می شود که در معرض موادی مثل مدفوع هستند. 

عوامل ایجاد زخم جراحی 

زخم جراحی زمانی ایجاد می شود که یک جراحی با تیغ یا اسکالپل برش یا شکافی را در پوش به وجود می آورد. بیماری های زیادی هستند که به جراحی نیاز دارند و ایجاد زخم در زمان عمل جراحی اجتناب ناپذیر است. گاهی ممکن است در یک جراحی چند زخم کوچک و بزرگ دیده شود و گاهی هم تخلیه عفونت یا جسم بیرونی از بدن منجر به ایجاد چنین زخم هایی می شود.

در واقع، هر عمل جراحی زخم هایی را به دنبال خواهد داشت. 1 تا 3 درصد احتمال ابتلا به عفونت زخم پس از عمل وجود دارد که البته درصد کمی محسوب می شود. به این ترتیب، عمل جراحی عامل اصلی ایجاد زخم های خطرساز نیست. 

مهم ترین عواملی که به ایجاد عفونت در زخم جراحی منجر می شوند، بیماری دیابت و همچنین سیستم ایمنی ضعیف فرد بیمار هستند. افرادی که سیگار می کشند، آنها که اضافه وزن دارند و افراد دارای سن بالا بیش از بقیه در معرض خطر عفونت زخم قرار دارند. در ضمن، جراحی های فوری، جراحی های شکمی و جراحی هایی که فرد بیمار بیش از دو ساعت را در اتاق عمل باشد، از عواملی هستند که میزان احتمال ابتلا به عفونت را بالا می برند.

علائم زخم جراحی

جراح و پزشک معالج به دفعات زخم جراحی را بررسی می کنند تا از بهبود یافتن آن مطمئن شوند. این زخم ها به طور معمول دارای علائمی هستند که عبارت اند از: 

• چرک، ترشحات و آلودگی در زخم
• قرمزی و درد در اطراف زخم
• تأخیر در روند بهبودی
• استشمام بوی ناخوشایند از زخم

مهم ترین عارضه زخم عفونت است. به طور معمول تا سی روز پس از عمل جراحی امکان ابتلا به عفونت وجود دارد. عفونت ممکن است در زیر بافت پوست، ایمپلنت یا روی پوست نفوذ کند. یک زخم آلوده می تواند خشک یا عمیق باشد. تب نیز علامت وجود عفونت است.

پزشک متخصص با ارزیابی علائم و آزمایش هایی که روی ترشحات خارج شده از زخم انجام می دهد، وجود عفونت در زخم جراحی را تشخیص می دهد. قرمزی، درد، داغی پوست و وجود چرک در زخم می توانند نشانه های دیگری دال بر وجود عفونت باشند. معمول ترین درمان تجویز آنتی بیوتیک برای بیمار است. اگر عفونت با دارو بهبود نیابد، این احتمال وجود دارد که پزشک معالج برای تخلیه عفونت زخم را دوباره باز کند. 

مراقبت از زخم جراحی

مراقبت از زخم جراحی بعد از هر عمل جراحی اهمیت بسیاری دارد. بهبود یافتن و درمان زخم ها در بیشتر مواقع به محل ایجاد زخم بستگی دارد. از دیگر عوامل تأثیرگذار در درمان این زخم ها اندازه آنها است. البته از مؤثر بودن نحوه مراقبت و درمان آنها نیز نمی توان چشم پوشی کرد. معمول ترین درمان برای زخم های جراحی پانسمان کردن آنها است که مرتب نیاز به تعویض دارند. پوست اطراف زخم باید همیشه تمیز نگه داشته شود و با موادی که پزشک توصیه می کند، باید ضد عفونی شود. 
طول درمان زخم های جراحی برای هر زخم فرق دارد و ممکن است از چند روز تا چند ماه باشد. بیمار باید بر طبق توصیه های پزشک معالج خود عمل کند و درباره زمان بازگشت به محل کار خود و توانایی انجام کارهایی مثل ورزش یا کارهای روزمره به آنها مواردی را گوشزد خواهد کرد.

مراقبت از زخم جراحی در خانه نیز ممکن است که با شیوه های معمول مانند تعویض پی در پی پانسمان و تمیز کردن محل زخم همراه است. برای کاهش درد بیمار می تواند از داروهای مسکن استفاده کند. بیشتر بیماران پیش از این که بهبودی کامل برای زخم ها حاصل شود، از بیمارستان مرخص می شوند. به همین علت نیاز است که مراقبت های لازم در خانه انجام گیرد. پیش از این که زخم به عفونت دچار شود و ترشحاتی در آن دیده شود، بهتر است مو به مو به تمام توصیه های پزشک عمل شود. تعویض پانسمان نیز باید با دقت و در زمان لازم انجام شود تا از عواقب جبران ناپذیر جلوگیری به عمل آید.